Karaciğer Hastalıklarında Nasıl Beslenmeliyiz?

Karaciğer Hastalıklarında Beslenme

Kronik karaciğer hastalığında temel olarak unutulmaması gereken önlemler: 

  Kronik karaciğer hastalıkları ve özellikle siroz hastalarında özel beslenme programı düzenlenmelidir. Sağlıklı bireylere göre bir buçuk misli enerji ve protein gereksinimleri olan karaciğer hastalarının gereksiz yere protein ve diyet kısıtlamasına yönelmesi beslenme yetersizliğine ve hastalığın ilerlemesine neden olabilmektedir.

✨Uzun süre aç kalmamalı
✨Uykusuz kalmamalı
✨Çok yorulmamalı
✨Alkolden uzak durulmalı
✨Sigara ve benzeri toksinler alınmamalı
✨Hayvansal yağlardan sakınılmalı
✨Vitamin, mineral ve fiberden zengin olan meyve ve sebzelere öncelik verilmeli
✨Stresin azaltılması yada uzak durulmasının yolları bulunulmalı
✨Fazla kilolar verilmeli
✨İyi, güzel ve doğal beslenmeye çalışın
✨Tüm yeşil ve sarı sebzeler

  Özellikle; enginar (İçinde bulunan Silymarin maddesi hücrelerin hasar görmesini engeller. İhtiva ettiği fiber, magnezyum, folat ve C vitamini karaciğer hastalıklarına olduğu kadar kanser gelişmesini de önlemede yararlıdır)
kabak, Brüksel lahanası (broccoli), lahana, karnabahar, kereviz, sarımsak, maydanoz, fesleğen, havuç, nane, soğan, böğürtlen, anason, adaçayı, ıhlamur, papatya (diüretik etkili) ile yaş ve kuru üzüm, yaş ve kuru incir, elma, portakal, turunç, limon gibi tüm meyveler ve yağdan fakir, kolesterolü az, fiber miktarı çok gıdalar tüm vücuda olduğu kadar karaciğere oldukça faydalıdır.

✨Deve dikeni yada yabani enginar olarak bilinen Silybum marianum bitkisinden elde edilen milk thistle karaciğer dostu olarak bilinen silibin, silidianin ve silikristin içerir. Silimarin, karaciğer hücre zarının yapısını değiştirerek toksinlerin hücre içine girmesini önler ve hücre içindeki polimeraz A etkisini uyararak karaciğer harabiyetini antagonize eder. Hepatit ve siroz gibi karaciğer hastalıklarında tedaviye yardımcı ve koruyucu olarak önerilir. Serbest radikallere karşı güçlü bir antioksidandır ve bağışıklık sistemini güçlendirir.

✨Echinacea kökü hyalüroninaz enziminin oluşumunu engelleyerek immün sistemi özellikle virüslere karşı korumaya yardım eder. İmmün fonksiyonlarda insan vücudunda interferon üretimini stimüle ederek lökositlerin, lenfositlerin ve makrofajların üretimini ve aktivitelerini arttırmada etkilidir.

✨Kan şekeri yüksek olmayan hastalarda ılık su, bal ve limon karışımı yada yağsız süt ve bal karışımı karaciğere oldukça yararlıdır.

✨Pekmez gibi demirden zengin gıdaların aşırı miktarlarda alınmaları tavsiye edilmez.

✨Günde 5-6 kez yemeli, 2-3 saatten fazla aç kalmamalı, aç olmasanız hatta iştahınızı kaybetseniz bile küçük miktarda yemeye çalışmalısınız.

✨Karaciğer hastalıkları olan kişilerin öncül enerji gereksiniminde kompleks karbonhidrat ihtiva eden tahıllar, sebzeler ve meyvelerde bulunur ve sindirimi kolay kalori kaynaklarıdır.

✨Tahıl ürünleri ekmek, tahılla hazırlanan kahvaltılık, pirinç ve makarna bol miktarda yenilebilir. ( Kilo problemi olmayan hastalarımız içindir. Aksi takdirde diyetisyen kontrolünde tüketmelisiniz)

✨Günde 6 çay kaşığından fazla katı yağ yenilmemeli.

✨Özellikle vitamin A ve demir başta olmak üzere herhangi bir vitamini ve minerali yüksek dozda almaktan sakınınız.

✨Gereksiz ve ne olduğunu bilmediğiniz ilaçları kullanıp karaciğerinize fazladan yük bindirmeyin.

✨Hafif düzenli egzersizler yapın.

Beslenme bozukluğu karaciğer komasına yol açabilir
Gıdaların ince bağırsaklarda sindirim ve emiliminden sonra kan yoluyla doğrudan ulaştığı karaciğer, kan kimyasının düzenlenmesi ve vücut beslenme dengesinin kurulmasında birinci role sahiptir.

  Bağırsaklardan gelen maddelerden yaşayabilmek için gerekli protein, şeker, kolesterol ve vitamini üreten karaciğer bu maddelerin metabolizmasında merkezi rol oynamaktadır. Siroz başta olmak üzere kronik karaciğer rahatsızlıklarında, kan kimyasında yaşanan sorunlarla birlikte yaygın olarak beslenme bozukluğu görülmektedir. Beslenme bozukluğunu kontrol altına alamayan hastalarda karaciğer koması ve enfeksiyon riski yaşanabilmektedir.

Hızlı kilo vermek de karaciğeri yağlandırıyor
Beslenme bozukluklarının nedenleri arasında; yetersiz gıda alımı, emilim sorunları, protein sentezinde azalma, yağ oksidasyonunda artma, insülin direnci ve enerji kaybının artması gelmektedir.

  Siroz gelişmemiş kronik karaciğer hastalarının bilinen dengeli beslenme kurallarına uymaları yeterlidir. Günde 0,8-1 gr/ağırlık protein, 30-35 kalori/ ağırlık enerji almaları gereken yetişkin hastaların gereksiz ilaç kullanımından ve özellikle alkolden uzak durmaları gerekmektedir. Aşırı kilolu ve obez kişilerde karaciğer yağlanması gelişebileceği gibi hızla kilo vermek de aynı etkiye neden olabilmektedir.

Beslenmede dikkat edilmesi gereken kurallar
Enginar: A ve B vitaminlerinden zengindir. İdrar sökücü ve antioksidan özelliği bulunan enginar karaciğer hastalığının ilerlemesini yavaşlatabilir.

Multivitamin desteği: Kronik karaciğer hastalarına antioksidan ve Multivitamin preperatlarının verilmesi önem taşımaktadır.

Sebze Grubu: Patates, bezelye, havuç gibi nişastadan zengin sebzeler etli veya yumurtalı yapılmalı, kan şekerini hızlı yükseltici etkileri (yüksek glisemik indeks) azaltılmalıdır. Bu durumda diğer öğünlerin et miktarı azaltılmalıdır. Sebzeler az pişirilmeli, mümkünse çiğ tüketilmelidir. Hamur gibi pişirilerek öldürülmemelidir.

Meyve Grubu: Kabuklu meyveler (narenciye grubu hariç) kabukları soyulmadan tüketilmelidir. Üretim aşamasında eklenen hormonlardan korunmak için satın alındıktan 3-4 gün sonra ve iyice yıkanarak tüketilmelidir. Karaciğer yağlanmasına sebebiyet vermemek için gece ara öğünde tüketmemeye özen gösterilmeli.

Bulgur ve baklagiller: Çay şekeri, çikolata, bal, reçel, kola, gazoz gibi basit şekerli gıdalar az tüketilmelidir. Basit şekerler kan şekerinin hızlı yükselip düşmesine neden olur. Bunun yerine kan şekerinde ılımlı yükselmeye neden olan ve kan şekerinin uzun sürede istenen düzeyde kalmasını sağlayan bileşik şekerli gıdalar önerilir. Karaciğer hastalarında makarna, bulgur, sebzeler, baklagiller, sütlü tatlılar, bulgur pilavı gibi bileşik şeker içeren gıdalar önerilir.

Hazır gıdalar: Fastfood, hazır market ürünleri, sosis, sucuk, salam tüketimi kronik karaciğer hastalarının uzak durması gereken gıdalar arasındadır.

Et ve yumurta: 1 yumurta büyüklüğündeki et, bir yumurta ve 4 yemek kaşığı bakliyata eşdeğerdir. Beslenme de değişim bu oranlar göz önüne alınarak yapılmalıdır.

Süt ürünleri: 1 su bardağı süt, bir su bardağı yoğurt, bir kibrit kutusu peynir ve 2/3 kibrit kutusu kaşar peyniri eşdeğerdir. Yoğurt tüketilen gün karşılık gelen süt veya peynir azaltılmalıdır.

Tahıllar: 2 dilim ekmek, 4 yemek kaşığı makarna, pirinç pilavı ve bulgur pilavına eşdeğerdir. Günlük denge bu oranlara göre ayarlanmalıdır.

Kültür mantarından başka mantar tüketmeyin
Kronik karaciğer hastalıkları ileri evrelere gelmeden belirti vermeyebilir. Ancak mantar zehirlenmesi veya toksik ilaçlara maruziyet durumunda belirtiler çok kısa sürede ortaya çıkabilmektedir. Zehirlenmenin 2-3 günü geçtiği ve toksik maddelerin karaciğere ulaştığı durumlarda karaciğer yetmezliğine kadar götüren tablolar yaşanabilmektedir.

  Gereksiz antibiyotik ve ağrı kesici kullanmayın.

   İlaçlar karaciğerde metabolize olup süzüldüğü için karaciğerde yorgunluk yapmaktadır. Bazı ağrı kesici ve antibiyotikler toksik etkileri nedeniyle karaciğer hücrelerini öldürebilmektedir. Bu tür ilaçların gereksiz ve sık kullanıldığı durumlarda karaciğer yetmezliğine kadar varan tablolar ortaya çıkabilmektedir.

  Psikiyatri ve epilepsi ilaçları da benzer sonuçlara neden olabileceği için doktor kontrolü olmadan gereksiz ilaç kullanımından uzak durulmalıdır. İlaç kullanımı yanı sıra, tarım veya böcek ilaçlarına uzun süre maruz kalmak da karaciğer rahatsızlıklarına yol açabilmektedir.

Bitkisel karışımlar masum olmayabilir
İnternet ortamında ve piyasada satılan bitkisel karışımlar sanıldığı gibi masum olmayabilir. Çeşitli rahatsızlıklar için satılan bitkisel karışımların içeriğinde kullanılan maddeler tam olarak bilinmediği için olumsuz sonuçlar yaratabilmektedir. Sağlıklı insanlarda bile karaciğer yetmezliğine neden olan bu karışımlar, kronik karaciğer hastalıkları olan kişilerde organın tamamen iflas etmesine yol açabilmektedir.

Kalbiniz karaciğerinizi etkileyebilir
Karaciğer rahatsızlıkları farklı organlardan da kaynaklanabilmektedir. Kalp yetmezliği durumlarında, kan akımının bozulmasına ve kirli kanın karaciğerde daha fazla kalmasına bağlı olarak “kardiyak siroz” denilen rahatsızlık gelişebilmektedir. Safra kesesi taşlarının kanalı tıkadığı durumlarda da karaciğer rahatsızlıkları oluşabilmektedir. Bunların yanında vücutta bakır, demir birikimiyle ilerleyen hastalıklar ve genetik rahatsızlıklar da karaciğer hastalıklarına neden olabilmektedir.

Hepatitlere karşı aşılanmayı ihmal etmeyin!
Hepatit A, B ve C virüsleri karaciğere yerleşerek enfeksiyona neden olur. Uygun bir şekilde tedavi edilmeyen Hepatit virüsleri karaciğer yetmezliği ya da siroza neden olabilmektedir. Erişkin yaşlarda kronik karaciğer rahatsızlıklarına neden olan Hepatit A hastalığı, genellikle çocukluk yaşlarında hiçbir şikayet yaşanmadan geçirilip iyileşmektedir.

  Karaciğer yetmezliği veya siroza neden olabilen Hepatit B için en önemli korunma yolu aşılanmaktır. Hepatit hastalıkları kan yoluyla bulaştığı için; ortak diş fırçası ve tıraş bıçağı kullanmaktan kaçınılmalı, korunmasız cinsel ilişkiye girilmemelidir. Pedikür, manikür ve dövme yaptırırken kullanılan aletlerin iyi sterilize edildiğinden emin olunmalıdır. Hepatit teşhisi konulan hastaların 6 ayda bir rutin kontrollerini yaptırması, hayati önem taşımaktadır.

Karaciğerinizi Yağlandırmayın
Karaciğerde görülen rahatsızlıkların birçoğu yağlanma kaynaklıdır. Aşırı alkol kullanımının dışında yanlış beslenme düzeni ve obezite karaciğer yağlanmasına neden olmaktadır. Salam, sucuk gibi katkı maddeli besinler, yağlı kızartmalar, hazır meyve suları ve şekerli beslenme karaciğer yağlanmasına yol açabilmektedir.

✨Karaciğer hastalarının düzenli idrar söktürücü kullanmaları ve tüketilen tuz dengesini ayarlamaları gerekmektedir.

✨A ve B vitamini bakımından zengin olan enginar, idrar sökücü ve antioksidan özelliğinden dolayı karaciğer hastalıkları nın ilerlemesini yavaşlatabilmektedir.

Vitamin ve Mineral Destekleri
Kronik karaciğer hastalıkları olan tüm kişilere suda eriyen B, C vitaminleri ve yağda eriyen A, D, E, K vitamin destekleri uygulanmalıdır. Özellikle sarılıklı hastalarda yağda eriyen vitamin destekleri normalin 3-10 katına kadar çıkılabilir. Ağızdan destekler, emilim bozukluğu nedeni ile yeterli değilse iğne formları kullanılmalıdır. Bu hastalara ayrıca çinko başta olmak üzere demir, kalsiyum, magnezyum ve selenyum gibi mineral ve eser element destekleri de sağlanmalıdır.

SONUÇ OLARAK; Kronik karaciğer hastalıkları ve özellikle sirozlu hastalar özel beslenme programı gerektiren kişilerdir. Bir yandan yeterli, dengeli ve hastalığa özel beslenmeleri, diğer yandan da modern gıda teknolojisinin tuzaklarından korunmaları gereklidir. Sağlıklı bireylere göre bir, bir buçuk misli daha fazla protein ve enerji gereksinimleri vardır. Ağızdan alımın yeterli olmadığı koşullarda özel beslenme ürünleri veya damardan beslenme ile desteklenmeleri zorunludur. Aksi takdirde çok kısa sürede beslenme yetersizliğine girerler ve temeldeki hastalıkları daha da hızlı ilerler, beklenen ömür kısalır. Bu sebeplerle hangi nedenle olursa olsun kronik karaciğer hastaları ve sirozlu hastalar ilaçlarının yanı sıra beslenmelerine özen göstermelidirler. Her kronik hepatitli ve sirozlu hastanın özel beslenme programına gereksinimi vardır. Ertelenmemelidir!  

  Gıdanız, ilacınız; ilacınız gıda olsun. (Hipokrat)

                  Zinde Kalın 😉
                     Dyt. Demet Ebru Usta