A vitamininin, hastalık önleyici besin değerleri sayesinde sağlık açısından önemi büyüktür. A vitamini doğada iki farklı şekilde bulunur. Bunlardan biri sadece hayvansal gıdalarda bulunurken, diğeri ise dolaylı yoldan pigmentli bitkiler tarafından A vitaminine dönüştürülür. Buna en iyi örnek ise havuçtur.
A vitamini; doku, kemik, diş ve cildin korunmasında en önemli besinlerden biridir. Aynı zamanda göz sağlığı için de önemli rol oynar.
Genlerin korunmasına ve hatasız kopyalanmasına yardımcı olan A vitamini hem bitkisel hem de hayvansal gıdalardan sağlanabilir.
A vitamininin öncüsü olan beta karoten bitkilerde bulunur. A vitaminin aktif ve kanda bulunan formu ise retinol olarak adlandırılır. A vitamini vücutta retinil palmitat şeklinde depolanır.
A vitamininin Faydaları
-
Gözleri korur ve daha iyi görmeyi sağlar.
-
A vitamini gözlerin kuruması diye isimlendirilen kısaroftalmiye hastalığını önlemek için gereklidir.
-
Gözde katarakt oluşumunu en aza indirdiği bildirilmiştir.
-
A vitamini, proteine dönüşmesi sebebiyle kemiklerin gelişmesinde önemli rol oynar.
-
Büyüme ve gelişmede doku onarımı ve yapımında fayda sağlar.
-
Bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyon ve hastalıklara karşı vücudu korur.
-
Hücre fonksiyonlarını düzeltir.
-
Üremeyi ve gelişmeyi arttırır.
-
Diş ve diş eti sağlığını olumlu yönde etkiler.
-
D vitaminini daha etkin kılar.
-
Sağlıklı saç ve derinin oluşmasında yardımcıdır.
-
Cildin parlamasını ve daha yumuşak olmasını sağlar.
-
Cilt koruyucu etkisinden dolayı E vitamini ile birlikte kırışıklık oluşumunu engellemekte ve azaltmaktadır.
-
Mide, karaciğer ve üriner sistemin korunmasına destek verir.
-
Vücut sıvısının dengesinde görev alır.
-
Sivilce oluşumu, hiperkeratotik cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Cilt sağlığı ve doku çoğalmasını sağlamaktadır.
-
Cildin ve vücudun bazı bölümlerinin doğal bir şekilde astarlanmasını sağlar.
-
Kanser riskini azaltır.
- Hem erkek hem de kadınlarda A vitamini üreme için gereklidir. Vitamin eksikliği sonrasında kadınlarda ve erkeklerde kısırlık görülebilir.
- Kadınlarda tekrarlayan düşüklerin en önemli nedenlerinden biri de A vitamini.
-
A vitaminin görevlerinden biri de ciltte kolajen üretimini desteklemektir. A vitamini yetersizliği durumunda yaraların iyileşme süresi uzar. Diyabet yaralarının iyileşmesinde genelde A vitamini içeren oral ve topikal ilaçlar reçete edilir.
A Vitamini tüketimi nasıl olmalıdır?
Food and Nutrition Board’un yaptığı araştırmalara göre günlük tüketilmesi gereken A vitamini miktarı:
0-6 Ay: 400 mcg
7-12 Ay: 500 mcg
1-3 Yaş: 300 mcg
4-8 Yaş: 400 mcg
9-13 Yaş: 600 mcg
14-18 Yaş: 900 mcg (Erkek), 700 mcg (Kadın)
19-50 Yaş: 900 mcg (Erkek), 700 mcg (Kadın)
Gebelik: 770 mcg
Emzirme: 1300 mcg
A vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?
Vitamin A yağda çözünebilen berrak sarı bir kristaldir. A vitamini gözlerin retina kısmında, dokularda, kemiklerde, dişlerde ve cilt yapısında önemli roller alan vitaminler arasındadır. Vücutta depo edilmektedir. Bu nedenle uzun süre eksikliği görülmemektedir.
A vitamini gözler için önemli bir vitamin olduğundan eksikliği sonucunda gözde kornea hasarı sebebiyle gece körlüğü gibi göz bozukluklarına sebep olabilir. Aynı zamanda göz altı lekelerinin sebebi de A vitamini eksikliği olabilir.
Eksiklik bağışıklık sistemini zayıflattığından, aynı zamanda vücudun enfeksiyonlarla mücadele kapasitesi de azalır. Böylece daha sık hasta olabilirsiniz.
A Vitamini karaciğerde depolanır ve retinol veya karoten alımı düştüğünde vücut kullanmaya başlar. Bu yüzden A vitamini eksikliği hemen hissedilmeyebilir.
E vitamini ve çinko A vitamininin fonksiyon görmesi için gereklidir. Çinko, C vitamini, tiroid hormon eksikliklerinde vücutta retinol ve karotenoidlerin A vitaminine dönüşümü bozulur.
Çinko ya da E vitamini eksikliği, A vitamini metabolizmasını bozmaktadır. Çünkü bu iki besin A vitaminin emilim, taşınma ve hareketlerinde önemli bir rol oynar.
A vitamininin eksikliği diş, dişeti ve kemiklerde deformitelere neden olabilir.
Vitamin A eksikliğinde enfeksiyon riskinde artış görülmüştür. A vitamini immün sistemle yakından ilişkilidir. Eksikliğinde antikor cevabı azalmaktadır. Enfeksiyon durumunda vücutta A vitamini azalır. Enfeksiyon durumunda A vitaminince zengin beslenme önerilmektedir. Kaliforniya’da yapılan bir çalışmada çocuklarda kızamık hastalığı sonucunda %50’sinde A vitamini eksikliği olduğu saptanmıştır.
Gebelikte Vitamin A eksikliği durumu bebeklerde anamolilere neden olabilmektedir.
Kadınların vitamin A eksikliğinde bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu nedenle vajinal enfeksiyonların görülme durumu daha fazladır.
A vitamini fazla kullanılırsa ne olur?
Yüksek dozda ve sürekli A vitamini kullanımı her şeyin fazla kullanımında olduğu gibi zararlıdır.
A vitamini fazlalığı baş ağrısı gibi çeşitli ağrılara, dudak çatlaması, tırnaklarda kırılganlık, saç dökülmesi gibi dermatolojik rahatsızlıklara,sinirlilikhali, karaciğer yağlanması, mide bulantısı, kusma ve iştahsızlık gibi semptomlara sebep olabilir.
Aynı zamanda riskli doğumlara yol açtığı için hamile kadınlar mutlaka doktora danışarak tüketmelidir.
NOT: A vitaminleri akne ilaçlarıyla birlikte kullanılmamalıdır.
Peki A vitamini nelerde bulunur?
A vitamini, bitkisel ve hayvansal gıdalarda farklı şekillerde bulunabilir. hem hayvansal hem de bitkisel olan gıdalarda farklı şekillerde bulunur. A vitamini retinol anlamda hayvansal olan gıdalardan alınabilir, bazı bitkisel olan gıdalardan ise karıtenoidler olarak bilinmekte olan bileşenleri içermektedir. Bu bileşenler vücuda alındığında A vitaminine dönüşür.
A Vitamini Bulunan Bitkisel Gıdalar
Tatlı patates, havuç, ıspanak, kale, şalgam, pazı, kabak, balkabağı, mercimek, kavun, papatya, kırmızı biber, domates, pırasa, greyfurt, bezelye, kuşkonmaz, karpuz, kayısı, maydonoz, brokoli, portakal, mandalina, mango, yeşil fasulye, avakado,badem, ceviz, kabak çekirdeği, kara lahana,
A Vitamini Bulunan Hayvansal Gıdalar
Keçi sütü, inek sütü, tavuk, ciğer ezmesi, yumurta, peynir, yoğurt, somon, sardalya, tuna, karides, karaciğer, böbrek, tereyağı, alabalık, havyar
Zinde Kalın
Dyt. Demet Ebru Usta
